петок, 30 ноември 2007

СЛОВЕНСКА ПИСМЕНОСТ

Словените им оддаваат најголемо признание на првите словенски просветители,Светите браќа Кирил и Методиј, кои истовремено биле филозофи и ги создале првите идеи и дела за словенско описменување.

Тие се основоположници на словенската писменост и култура. За животот и дејноста на словенските просватители најмоногу податоци добиваме од делата Панонски легенди, Климентовото житие од Теофилакт, Климентовото житие од Хоматијан, О`писменех од Црноризец Храбар.


МИСИИ: Сараценска (арапската) мисија , Хазарска мисија 860 год., Моравска мисија 863 год, Брегалничка 855 год итн.;

Позначајни ученици на Кирил и Методиј се Климент и Наум Охридски, Горазд, Сава и Ангелариј.

ГЛАГОЛИЦАТА (првата словенска азбука) ја создал Кирил во 862/863 година при што како образец му служело грчкото брзописно писмо.Таа имала две варијанти: валчеста и аглеста.Валчестата глаголица е постара.Се состоела од 38 букви од кои 24 биле првземени од грчкото брзописно писмо, а 14 измислил тој според гласовниот систем на словенскиот јазик.Најстари писмени споменици на словенски јазик напишани со глаголско писмо се: Асеманово евангелие, Зографско евангелие и Синајски псалтир од X век.

*Св.Климент : учесник во моравската мисија, основопожник на првиот словенски универзитет (прв и во Европа) -886 година во кој описменил околу 3500 ученици.

-прв славјански епископ во македонската-Величка епархија

-Тој напишал повеке поучни и пофални слова за потребите на богослужбата во црлвите. Поучните слова се религиозни творби со религиозно-просветна содржина. Тие биле пишувани на јасен и лесен стил на народен јазик за да бидат разбирливи. Тие претставувале прирачна литература на свештениците при вршењето на богослжчбата во црквите. Климент Охридски е првиот писател што во словенската литература ги вовел поучните и пофалните слова. Се претпоставува дека напишал околу четириесет слова, но само на ќетиринаесет од нив го птпишал своето име.Позначајни од неговите дела се: "За празниците или Поука кон луѓето ,Похвала на Кирил Филозоф”, “Похавала на словенските учители Кирил и Методиј, Од опширното житие на Кирил филизоф”, “Од опширното житие на архиепископот моравски Методијј, Похвално слово на безтелесните Михаил и Гаврил”.”Похвално слово за четиринеделниот Лазар”,”Поука за блудниот син итн.

*Св.Наум: учесник во моравската мисија,наследник на учителското место на св.Климент во Охридската школа...

Му се препишуваат следниве дела: Канонот за апостол Андреј,Канонот за пренесување на моштите на Јован Златоуст итн.

КИРИЛИЦА

Кирилицата е азбука што се користи за пишување кај 6 природни словенски јазици (белоруски,бугарски,македонски,руски,српски и украински) како и многу други јазици од поранешниот Советски Сојуз.Била создадена по примерот на грчкото уставно писмо, а во азбучниот систем по примерот на глаголицата.Еден од најстарите писмени споменици напишан на кирилица е Надгробната плоча на Цар Самуил од 993 год пронајдено во селото Герман во Преспа. Се претпоставува дека била создадена од некој од учениците на светите браќа( Климент, Наум или Константин Преславски) и во чест на св.Кирил

го добила името кирилица.

Словенската писменост се создавала истовремено на двете азбуки до XII век.Потоа, кирилицата, која била полесна за пишување, почнала да ја истиснува глаголицата.

ПАНОНСКИ ЛЕГЕНДИ

Панонски легенди се вид црковна литература, што се создавала во периодот на средниот век кај сите христијански народи. Делото содржи две житија за светите солунски брака Кирил и Методиј. Тоа се две биографии со реалистични и религиозни елементи, во кои се расказува за животот и делото на двајцата големи христијански мисионери, твирци на словенската писменост. Светите брака биле пропагатори на христијанството мегу многу божечките племиња во Византиската Империја, како и меѓу Западните и Јужните Словени. Панонските легенди претставуваат најстаро оригинално дело во старословенската литература. Има повеќе претпоставки за тоа кој би можел да го написе ова дело. Постои претпоставка според која двете житија ги написал Климент Охредски, нивниот најдобар ученик. Тема на житијата е опишување на животот на светите брака Кирил и Методиј и во нив по хронолошки ред се изнесуваат податоци за нивниот животен и творечки пат. Панонските легенди како прво оригинално дело во страословенската литертура пред се има културно-историско значење. Тие се неисцрпниот извор за животот и дејноста на творците на словенската писаменост, светите браќа Кирил и Методиј. Во Средниот век се создавала тајанаречена црковна литература, во која спагаат и житијата.

ЖИТИЕТО НА КИРИЛ

Под влијание на житијата од византиската литература, и житието на Кирил во воведнит дел претставува обракање кон Бога да покаже милост кон Кирила и да го наведе да прави добри дела. По водедот се поминува на опишување на неговиот живот од рагањето до смртта. Од ќитието се дознава : каде се родил (Солун) ; како му се викале родителите (Лав и Марија) ; каде се школувал и какво знаење стекнал. Во житието се набројани сите мисии во кои учествувал Кирил : Сараценската (ширење на христијанството), Хазарската 860 (ширење на христијанството)и Моравската мисија (просветителство и ширење на христијанството).

ЖИТИЕТО НА СВЕТИ МЕТОДИЈ

Житието на свети Методија поцнува со укажување поцит и молба кон Бог, кој е милостов, го сака човекот и го наведува да прави добри дела. По воведот се дознава за животот на свети Методиј. Житието за свети Методиј посебно ја нагласуванеговата работа меѓу панонските словени, со кои управувал кнезот Коцељ. Понатаму се даваат податоци за книжевната дејност на свети аметодиј, според кој ој од грчки на словенски ја превел Библијата. Го превел и Номоканонот а претходно заедно со брат му Кирил ги превеле делата:”Псалтир”,”Евангелиеи Апостол. Житието завршува со податокот за смртта на свети Методиј во 885 година. Пред да умре за свој заменик го одредил својот ученик Горазд.

Црноризец Храбар (анонимен писател)

Автор на делото О писменех ( За буквите)-јазично-литературен трактат ( теоретско дело што расправа за некое важно прашање;студија )

-Делото е напишано приближно во 10 век.Темата во овој трактат е појавата и постоењето на словенската писменост, а идејата- нејзината одбрана од нападите на тријазичниците, кои ја негирале и сакале да ја уништат.Бранејќи ја словенската писменост, Храбар ја докажува оправданоста на нејзината појава и постоење.За Словените на О писменех има две значења: првото е културно-историско, а второто- општествено.Делото е прва научно историска творба во словенската литература во која е проследен развитокот на словенската писменост.Општественото значење на делото е во неговата напредна идеја дека секој народ има право на своја писменост и култура, на своја самобитност.

Нема коментари: